Вучэбны прадмет: “Гісторыя Беларусі”
Клас: 10.
Прозвішча, імя, імя па бацьку настаўніка: Ігнатчык Іна Леанідаўна
Пасада (кваліфікацыйная катэгорыя): настаўнік гісторыі вышэйшай кваліфікацыйнай катэгорыі.
Поўная назва ўстановы адукацыі: дзяржаўная ўстанова адукацыі “Сейлавіцкая сярэдняя школа”.
Тэма вучэбнага занатка: “Рэфармацыйны рух у ВКЛ. Перадумовы Рэфармацыі ў ВКЛ”.
Тып урока: камбінаваны.
Мэты ўрока: плануецца, што ў выніку вывучэння тэмы вучні павінны ведаць і разумець паняцці: Рэфармацыя, пратэстантызм, антытрынітарызм і кантрэтызаваць іх; храналагічныя рамкі працэсу Рэфармацыі на тэрыторыі беларускіх зямель; асноўныя ацэначныя меркаванні наконт уплыву паланізацыі на стан беларускага насельніцтва беларускіх зямель і вынікаў дзейнасці духоўных асоб; дасягненні ўражэнцаў Беларусі – духоўных асоб у розных галінах культуры.
Вучні павінны ўмець: лакалізаваць працэс Рэфармацыі на тэрыторыі беларускіх зямель з апорай на гістарычную карту і атлас, храналагічныя табліцы; вызначыць перадумовы Рэфармацыі ў ВКЛ, асаблівасці і напрамкі Рэфармацыі ў ВКЛ; характарызаваць становішча каталіцкага касцёла ў ВКЛ у ХVІ ст.
Вучні павінны разумець: значнасць і важнасць працэсу Рэфармацыі.
Развіваючыя і выхаваўчыя мэты: прадоўжыць фарміраваць уменні працаваць з гістарычнай картай, крыніцамі і храналогіяй; удасканальваць уменні працаваць у групах і індывідуальна; развіваць аналітычныя здольнасці, фарміраваць гуманныя адносіны да поглядаў і перакананняў прадстаўнікоў іншай веры.
Забеспячэнне ўрока: Гіторыя Беларусі са старажытных часоў да канца ХVІІІ ст.: вучэб. дапам. для 10 кл. устаноў агульнай сярэдняй адукацыі з беларускай мовай навучання (з электронным дадаткам для павышанага ўзроўню)/ В.А.Белазаровіч, С.А.Кудраўцава, А.У.Любы. Мн., 2020. Атлас. Гісторыя Беларусі са старажытных часоў да канца XVIIIствучэб. дапам. для 10 кл. устаноў агульнай сярэдняй адукацыі з беларускай мовай навучання/ В.А.Белазаровіч, С.А.Кудраўцава РУП“Белкартаграфія”, 2020. Карткіз дакументальным матэрыялам, прэзентацыя.
План урока
І. Арганізацыйны этап.
ІІ. Праверка дамашняга задання.
ІІІ. Этап актуалізацыі суб’ектыўнага вопыту навучэнцаў.
ІV. Арганізацыйна-пазнавальны этап.
- Воблака слоў – вызначэнне тэмы ўрока.
- Перадумовы і прычыны Рэфармацыі.
- Вынікі і начэнне Рэфармацыі.
- Падвядзенне вынікаў урока, рэфлексія.
VІ. Дамашняе заданне.
Ход урока
І. Арганізацыйны этап.
Настаўнік правярае гатоўнасць навучэнцаў да ўрока, жадае ім плённай працы. Мы працягваем вывучэнне Vраздзела “Рэлігійнае становішча на беларускіх землях.
ІІ. Праверка дамашняга задання.
Тэст
- Крэўская ўнія ВКЛ і Польшчы, згодна з якой Ягайла стаў польскім каралём, была заключана:
1) 1368 г.
2) 1385 г.
3) 1411 г.
4) 1413г.
- Важную ролю ў распаўсюджанні пісьменнасці і адукацыі ў Х – ХIII стст. адыгралі:
1) Полацкі князь
2) Папа Рымскі
3) Войны
4) Рэлігія (хрысціянства)
- Першая хрысціянская епархія на Беларусі была створана ў 992 г. у:
1) Віцебску
2) Лагойску
3)Полацку
4) Магілёве
- Аб’яднанне дзвюх дзяржаў пад уладаю аднаго кіраўніка:
1) унія
2) дэнансацыя
3) інтэграцыя
4) дэмакратызацыя
- Крэўская ўнія – гэта пагадненне паміж:
1) Расіяй і Германіяй
2)ВКЛ і Польшчай
3) Францыяй і Польшчай
4) Польшчай і Англіяй
- Якая царква займала дамінуючае становішча ў Беларусі ў XVI ст.?
1) язычніцкая
2) праваслаўная
3) мусульманская
4) іудзейская
- У якім годзе Папа Урбан VІ зацвердзіў булу, якая дазволіла заснаваць Віленскае Біскупства і першыя 7 парафій?
1) 1388г.
2) 1355г.
3) 1478г.
4) 1458г.
- Гарадзельсккая ўнія
1) 1453г.
2) 1413г.
3) 1054г.
4) 1439г.
- Суаднясіце:
1) крах Візантыйскай імперыі а) 1439г.
2) Фларэнтыйскі сабор б) 1453г.
3) вайна ВКЛ з Маскоўскай дзяржавай в)1458г.
4) канчатковае адасабленне праваслаўнай
царквы ВКЛ ад маскоўскай г) 1500 – 1503гг
- Першая епархія на беларускіх землях была заснавана ў горадзе, вызначанай на карта-схеме лічбай
1) 1; 2) 2; 3) 3; 4) 4
Адказ: 1-Б, 2-4; 3-3; 4-1; 5-2; 6-2; 7-1; 8-2; 9(1-б, 2-а, 3-г, 4-в); 10-1
ІІІ. Этап актуалізацыі суб’ектыўнага вопыту навучэнцаў.
На гэтым этапе ўрока актуалізіруем веды па гісторыі рэфармацыйнага руху ў Заходняй Еўропе і ў папярэднім класе.
ІV. Арганізацыйна-пазнавальны этап.
- Воблака слоў – вызначэнне тэмы ўрока.
Звярніце ўвагу на воблака слоў і паспрабуйце сказаць, пра што мы будзем размаўляць на ўроку, паспрабуйце вызначыць тэму урока.
Тэма ўрока: Рэфармацыйны рух у ВКЛ. Перадумовы Рэфырмацыі ў ВКЛ.
Што напамінае вам такая стылістыка, а менавіта колер воблака слова? (васілёк, неба, возера, рака)
- Перадумовы і прычыны Рэфармацыі ў ВКЛ.
Настаўнік: наўроку мы будем вывучаць Рэфармацыю ў ВКЛ. Моцны рэфармацыйны рух на Захадзе не мог не паўплываць на рэлігійную сітуацыю ў ВКЛ. І мы сёння будзем вызначаць перадумовы, прычыны, асаблівасці, вынікі Рэфармацыі ў ВКЛ. Паглядзіце на дошку і знайдзіце дату, якая паказвае перыяд распаўсюджвання ідэй Рэфармацыі на землях ВКЛ. (1553 – 1570 гг.). Забягаючы наперад,нагадаю, што 1570-я гг. – ХVІІ ст. адбываецца крызіс рэфарматарскага руху.
Успомніце, каліласка, якое веравызнанне жыхароў ВКЛ было ў ХVІ ст. у большасці? (Адказы навучэнцаў). Старой “грэцкай” веры прытрымліваліся шляхта і многія княжацкія роды. Напрыклад, у Вільні – сталіцы ВКЛ, на 14 праваслаўных храмаў было – 7 касцёлаў. А ў Оршы, Магілёве і Мсціславе каталіцкія касцёлы былі пабудаваны толькі ў пачатку ХVІІ ст. актыўна развіваліся каталіцкія манаскія ордэны пры падтрымцы вялікіх літоўскіх князёў. Каталіцкая царква багацела і набывала вагу. Гэта турбавала магнатаў і частку шляхты. Праваслаўная царква апынулася ў цяжкім становішчы. Каталіцкія святары ў параўнанні з праваслаўнымі былі больш адукаванымі. Па якасную адукацыю неабходна было ехаць ў Еўропу, дзе ў пачатку ХVІ ст. пачалі распаўсюджвацца ідэі Рэфармацыі.
Адкрыйце дапаможнік на стар. 187 і праглядзіце першы пунк (1-2 хв.)
- Назавіце, каліласка, суседзей ВКЛ, адкуль да нас дайшлі ідэі Рэфармацыі? (Прусія, Заходняя Еўропа)
- Якім чынам гэта адбывалася? (Вучоба ва ўніверсітэтах Заходняй і Цэнтральнай Еўропы. Развіццё знешняга гандлю. Рост гарадоў, развіццё рамяства і гандлю, актывізацыя дзейнасці мяшчан)
- Як у ВКЛ ставіліся да розных рэлігій? (Рэлігійная талерантнасць)
- У вас на партах знаходяцца табліцы “Праваслаўе і каталіцызм на беларускіх землях”. Вызначце, якое становішча праваслаўнай царквы? (Складанае становішча праваслаўнай царквы, захаванне яе традыцыйнага характару)
- Як Рэнесанс паўплываў на ВКЛ? (Культурны ўздым)
- Хто падрымаў Рэфармацыю ў ВКЛ? (У адрозненні ад Заходняй Еўропы, падтрымала шляхта і мяшчане)
Такім чынам мы з вамі вызначылі перадумовы і прычыны Рэфармацыі ў ВКЛ.
- Асноўныя накірункі Рэфармацыі і яе выдатныя дзеячы.
Вам было дадзена папярэднее заданне.
А). Выступленне з ментальнай картай “Асноўныя кірункі Рэфармацыі”
Пратэстантызм – агульная назва хрысціянскіх веравучэнняў, што ўзніклі ў ХVІ ст. пад уплывам Рэфармацыі як пратэст супраць панавання каталіцкай царквы. Тэрмін “пратэстантызм” узнік пасля таго, як у 1529 г. некалькі князёў і группа гарадоў Свяшчэннай Рымскай імперыі выступілі з пратэстам супраць рашэння імператара аб забароне далейшага распаўсюджання некаталіцкіх хрысціянскіх рухаў. Прыхільнікі пратэстантызму выказваліся супраць каталіцкай царквы як буйнога землеўладальніка.
Лютэранства – асноўны напрамак пратэстантызму. Узнік у Германіі, калі ў 1517 г. у г. Вітэнбергу Марцін Лютэр выступіў з 95-ю тэзісамі супраць дагматаў каталіцтва.
Кальвінізм – напрамак пратэстантызму, заснаваны Ж. Кальвіным (“Настаўленне ў хрысціянскай веры”, Жэнева). Распаўсюдзіўся ў Францыю (гугеноты), Нідэрланды, Шатландыю, Англію (пурытане).
Цвінгліянства – адзін з бюргерска-буржуазных напрамкаў Рэфармацыі ў ХVІ ст. Заснавальнік У. Цвінглі. Яшчэ ў ХVІ ст. у асноўным злілося з кальвінізмам.
Арыянства, ці антытрынітарызм. Назва паходзіць ад свяшчэнніка Арыя. Каля 318 г. ён выступіў супраць царкоўнага дагмату аб трыадзінстве Бога. Падзялялася на 2 плыні: - радыкальная, выступала супраць прыгнёту, нявольства, дзяржаўнага насілля і войнаў, за ліквідацыю прыватнай уласнасці, феадальных прывілеяў і г.д.; - памяркоўная, выступала за паступовыя змены ў феадальным грамадстве, маральнае і сапраўды хрысціянскае выхаванне і асветніцтва пануючых саслоўяў і ўсяго насельніцтва. Прыхільнікі другой плыні былі С. Будны, В. Цяпінскі.
Анабаптызм – радыкальны секстанскі рух эпохі Рэфармацыі, прыхільнікі якога выступалі за хрышчэнне людзей дарослых, свядомых.
Збор – пратэстанская абшчына. Каля 1553г. узнікла першая кальвінісцкая абшчына на т. Беларусі ў замку М. Радзівіла Чорнага ў Брэсце. У 1560 – 1570-х гг. былі заснаваны кальвінісцкія зборы ў Нясвіжы, Клецку, Полацку, Койданаве, Лоску і інш гарадах. 80 збораў, галоўным чынамва ўладаннях магнатаў і заможнай шляхты. У гэты час у ВКЛ узніклі некалькі арыянскіх збораў.
Праца з атласам (стар. 44) запаўняем контурную карту
Фізкультхвілінка
Б) Ментальная карта “Мікалай Радзівіл Чорны – галоўны праваднік пратэстанскіх ідэй”.
Галоўны ідэйны праваднік пратэстанцкіх ідэй на беларускіх землях, заснаваў ў Брэсце ў 1553 г. першую кальвінісцкую абшчыну (збор). У сваіх уладаннях закрыў 187 каталіцкіх храмаў, перавёў падданых у кальвінізм. Канцлер штогод фундаваў пратэстанцкія друкарні ў Брэсце і Нясвіжы, адкрыў кальвінскія зборы і школы.
З ліста Мікалая Радзівіла Чорнага да пасла Ватыкана ў Польшчы Алаіза Ліпамана:
“Нашыя прапаведнікі добра ведаюць сапраўднае вучэнне Хрыстова і прапаведаюць не каноны і дэкрэты, а слова вечна жывога Госпада Бога… Кнігі, якія я сам чытаю і іншым чытаць раю, адкрываюць людзям чыстае Евангелле. Некаторыя з гэтых кніг я за свае грошы друкаваў і друкаваць буду… Госпадзе Божа, зрабі так, каб мы, адкінуўшы ўсе недарэчныя выдумкі, звярнуліся нарэшце да служэння, што было прынята апосталамі і існавала ў грэцкай царкве ў часы Златавуста і Васіля, а ў лацінскай – у часы Амброзія, Гераніма і Аўгустына… Я так лічу, што ўсе людзі, узносячы славу, малітвы і падзяку Госпаду Богу за Яго дабраславенствы, павінны здзяйсняць гэта з чыстымі думкамі і шчырым сэрцам. Таму неабходна, каб той, хто гэта робіць, абавязковаведаў мову і спасцігаў сэнс сказанага. Калі ж набажэнства ідзе на лаціне, грэцкай альбо якой іншай, незразумелай простаму чалавеку мове, то ён і рады быў бы шчыра маліцца Госпаду Богу і славіць Яго, укладаючы ў гэта сваё сэрца і розум. Але, на жаль, не можа зразумецьні сэнсу сваіх словаў, ні сутнасці сваіх учынкаў. Менавіта па гэтай прычыне я так лічу: на якой мове кожны народ здольны спасцігаць таямніцы Слова Божага, на той мове патрэбна праводзіць святыя царкоўныя служэнні”
(http://belreform.org/radz.php)
Пытанні да дакумента:
- Каму адрасаваў свой ліст Мікалай Радзівіл Чорны?
- Якая галоўная ідэя гэтага ліста?
- Чаму Мікалай Радзівіл Чорны прапанаваў весці богаслужэнніна мове народа?
Васіль Цяпінскі (каля 1540 – 1600гг.) – гуманіст, асветнік, пісьменнік, адзін з дзеячаў рефармацыйнага руху. На свае грошы заснаваў друкарню ў родавым маёнтку Цяпіна каля Лепеля. Выдаваў на царкоўнаславянскай і старабеларускай мовах Евангелле.
Прадмова да “Катэхізіса” Васіля Цяпінскага
Васіль Цяпінскі (жадае) слаўнай славянскай манархіі i асабліва набожным (людзям) ласкі i спакою ад Бога Айца i Госпада нашага Ісуса Хрыста.
Рады паказаць сваю веру, якую маю, найперш свайму народу рускаму. Яны (людзі) пакорліва, мяркую, пацвердзяць яе слаўным веданнем веры з даўніх часоў сваімі продкамі; і калі (яна) ў чымсьці памылковая, яны тое выправяць: бо трымаю ж ад Бога праз Хрыста-пана і яго апосталаў пададзенае не інакш, як толькі з Евангелля (слова), якое з'яўляецца сумай Закону Божага; (хачу), каб яно таксама і для іх (людзей) на іх уласнай рускай мове (у перакладзе) са славянскай з друку выйшла.
У дадатак да ўсяго, каб перш за ўсё самі і іхнія дзеткі здольнасці свае рыхтавалі і адточвалі, у веры ўдасканальваліся, - з гэтай мэтай падаю ім зараз наперад і гэты Катэхізіс, які, як мяркую, сваім розумам прызнаюць за сапраўды патрэбную рэч калі не зараз, дык усё ж у свой час. Гэтым Госпад зробіць іх схільнымі і абудзіць ахвоту да вывучэння самых важных навукна сваёй мове, да сур'ёзных разважанняў і ўмельства. I гэта не без вялікае патрэбы, якая між нас як узнікне, так і згіне, чыніцца; агляд вартых жалю справаў гвалтам словы да вуснаў падганяе.
Бо хто ж з набожных не задрыжыць, на такое знішчэнне Божае гледзячы, хто б не мусіў плакаць, бачачы (збоку) гэткіх вялікіх князёў, такіх значных паноў, мужчын з жанчынамі, такой вялікай колькасці бязвінных дзяцей у такім высакародным і асабліва раней дасціпным, адукаваным рускім народзе занядбанне сваёй слаўнай роднай мовы і папросту пагарджэнне ёю; (пагарджэння), з-за якога праз пакаранне Божае гэтая ясная ў Божым слове іхняя мудрасць як толькі пакінула іх, дык на яе месца адразу такое вартае жалю невуцтва прыйшло, што некаторыя (з іх) ужо і пісьма свайго, і асабліва ў слове Божым, саромеюцца?! I, нарэшце, што можа быць больш вартым жалю, больш агідным, што тыя, якія між імі (людзьмі) завуцца духоўнымі асобамі і настаўнікамі, смела скажу, не толькі найменш ёю валодаюць, найгорш яе разумеюць і не навучаюцца на ёй, але ж нават і школы для яе вывучэння нідзе не маюць, з-за чаго польскаму або іншаму якому пісьму з такой вялікай неахвотай і са свайго боку і з боку дзяцей, не без сораму свайго нібы разам адчулі адно і тое ж.
…I можна было б убачыць на свае вочы, як гэта (ёсць) у недалёкіх нам італьянцаў, немцаў, французаў, англічанаў, іспанцаў, а карацей кажучы, у ва ўсіх хрысціянскіх народаў, - як, слова Божае зразумеўшы, толькі самі сабе даказалі, што паводле апостальскай навукі сваёй уласнай мовай з такіх даўніх часоў слова Божае мелі, выклалі і нам пакінулі. У гэтым усе народы іх прыкладу амаль у тыя ж стагоддзі наследавалі і да таго прыйшлі, і тое не без невялікага заняпаду і пашкоджання, што слова Божае з лацінскай і іншых моваў таксама пачалі перакладаць на сваю родную мову і чытаць.
У гэтай патрэбе Айчыны вашай, у звычайным клопаце аб недастатковасці навукі братам вашым (будзьце) прыкладам міласэрным, калі ёсць у вас нешта ад братэрскай любові; бо для ўсіх людзей няма нічога так уласцівага, асабліва ж для набожнага чалавека, як літасць, якой выяўляем у сабе нейкае падабенства дабрыні Божай і, нарэшце, дзеля вечнай узнагароды ад Бога – каб гэтаму вашаму народу, невуцтвам сапсаванаму і засмучанаму, дапамагчы, мітрапаліта вашага, уладыкаў і настаўнікаў вашых да гэтага просьбамі вашымі вялі, каб ні хабарам, ні подкупам дзеля займання пасад адзін перад адным, не канцу жыццяў і прывілеям, адзін за другі больш падманным, а слову Божаму самі вучыліся і іншых (навучалі) з маёмасці і маёнткаў ад вашых продкаў, перададзеных ім не для марнатраўства, не для строяў і нечага падобнага, а для навук.
(https://knihi.com/Vasil_Ciapinski/Pradmova.html)
Пытанні да дакумента:
- Што павінен шанаваць чалавек, на думку В. Цяпінскага?
- Назавіце якасці хрысціяніна на думку В. Цяпінскага.
Праца з атласам і контурнай картай
Запіс у сшытак. Асаблівасці Рэфармацыі на беларускіх землях.
- Падвядзенне вынікаў урока, рэфлексія
Сладзіце сінквейн “Рэфармацыя”
Рэфармацыя
Рэлігійная, масавая
Змагаецца, адмаўляе, патрабуе
Рух супраць каталіцкай царквы
Рэформа
Кросэнс “Рэфармацыя ў ВКЛ”
Захаванне незалежнасці ВКЛ
|
Віленскі прывілей 1563г.
|
Акт аб свабодзе веравызнання 1573г
|
Распаўсюджванне ідэй гуманізму
|
Рэфармацыя ў ВКЛ
|
Адкрыццё шпіталяў
|
Распаўсюджванне Асветы
|
Прапаганда каштоўнасцяў еўрапейскай культуры
|
Развіццё публіцыстычнай літаратуры
|
А цяпер паспрабуем перанесці інфармацыю ў сучаснае жыццё і ў нас атрымаецца…
Выстаўленне адзнак.
Дамашняе заданне: §21, стар. 187-193, 197
- Вылучыце асаблівасці Рэфармацыі на беларускіх землях.
- Якое значэнне падзеі Рэфармацыі мелі для станаўлення еўрапейскай цывілізацыі?
- Назавіце галоўныя вынікі Рэфармацыі. Складзіце схему або ментальную карту.
- Запоўніце параўнальную табліцу. Зрабіце выснову, чаму пратэстантызм быў падтрыманы часткай грамадства ВКЛ.
Практыкум
- Акт Варшаўскай канфэдэрацыі аб свабодзе веравызнанняў у Рэчы Паспалітай
Акт Варшаўскай канфэдэрацыі аб свабодзе веравызнанняў у Рэчы Паспалітай. 28 студзеня 1573 г. [1]
Прынята ў Варшаве на з’ездзе вальным каронным дваццаць восьмага дня месяца студзеня року ад Панскага [нараджэння Хрыстова] тысяча пяцьсот семдзесят трэцяга.
Мы, рады каронныя, духоўныя і свецкія, і рыцарства, і станы іншыя адзінай і непадзельнай Рэчы Паспалітай з Вялікай і з Малой Польшчы, Вялікага Княства Літоўскага, Кіева, Валыні, Падляшша, зямлі Рускай, Прускай, Паморскай, Жамойцкай, Ліфляндскай і месцаў [гарадоў] Польшчы. Абвяшчаем усім, каму належыць, на вечную той справы памяць, што ў той небяспечны час без караля, пана вярхоўнага, жывучы, намагаліся пільна таго на з’ездзе Варшаўскім, каб па прыкладзе продкаў нашых самі між сабой пакой, справядлівасць і парадак і абарону Рэчы Паспалітай утрымаць і захаваць маглі. Аб тым адзінадушным рашэннем і святою прысягаю сабе гэта ўсе супольна імем усёй Рэчы Паспалітай абяцаем і бяром абавязак верай, годнасцю і сумленнем нашым наперад аніякага падзелу між сабой не чыніць, ані раздзялення якога не дапусціць, як у адной непадзельнай Рэчы Паспалітайніводная частка без іншай ані гаспадара сабе абіраць, ані змовы асобнай з іншымі не чыніць, але адпаведна з месцам і часам вызначаным, з’ехацца ўсёй грамадой кароннай і супольна і спакойна тую справу абрання гаспадара па волі Божай слушна разгледзець, а інакш на гаспадара не згаджацца, адно толькі як з такой і менавітай умоваю, што нам перш правы ўсе, прывілеі і вольнасці нашыя, якія ёсць і якія яму надамо па абранні, нам прысягнуць мусіць. А менавіта гэта прысягнуць: пакой паспаліты між людзьмі рознае веры і набажэнства захоўваць і нас за мяжу Кароны ніколі ні ў які спосаб не цягнуць, ані просьбаю каралеўскаю сваёй, ані выплатай пяці грыўнаў на дрэўца, ані рушэння паспалітага без згоды соймавае чыніць. Таму паўстаць супраць кожнага такога абяцаем, хто б альбо месца і час іншы для выбараў гаспадара сабе прызначаў, або замяшанне на выбарах чыніць хацеў, альбо люд служэбны асабліва наймаў, альбо выбарам гэтым, са згоды супольнай праведзеным, супраціўляцца асмеліўся. А як у Рэчы Паспалітай ёсць розніца немалая з боку веры хрысціянскай, папярэджваючы тое, каб з той прычыны між людзьмі сваркі якія шкадлівыя не пачаліся, каторыя па іншых каралеўствах ясна бачым, абяцаем тое сабе супольна за нас і за патомкаў нашых на вечныя часы пад прысягай з вераю, годнасцю і сумленнем нашым, што розныя ў веры пакой між сабой захаваюць, а з-за рознай веры і адрозненняў у касцёлах крыві не праліваць, ані з-за гэтага караць асуджэннем маёмасці, знявагаю, заключэннем у вязніцу, выгнаннем не будуць, і ніводнаму верхавенству ані ўраду да такога ўчынку ніводным спосабам не дапамагаць, і наадварот, дзе б яе хто праліваць хацеў, з той прычыны будзем бараніцца, у тым усе будзем абавязаныя, хаця б тое пад страхам асуджэння або справы якой судовай хто б тое ўчыніць хацеў. Бо цераз тую канфэдэрацыю нашаю аніякай улады над падданымі іх, як станаў духоўных, так і свецкіх, панам іхнім не адмаўляем. І калі б такое свавольства дзе адбылося пад відам набажэнства, як заўсёды было, будзе вольна і цяпер кожнаму пану падданага свайго непаслухмянага як у духоўных, так і ў свецкіх рэчах, паводле разумення свайго пакараць, каб усе наданні верхавенства і ўлады каралеўскай царкоўныя пасады такія, як арцыбіскупства, біскупства і іншая ўсялякая маёмасць была даваная не іншым, як адно толькі рымскага касцёлу асобам духоўным, жыхарам польскім паводле Статуту. А маёмасць касцёлаў грэцкіх людзям той жа грэцкай веры мусіць быць дадзена. А як пакой нямала ад таго залежыць, каб супярэчанні паміж рознымі станамі былі стрыманыя, а між станамі духоўным і свецкім ёсць немалая розніца ў рэчах свецкіх дачасных мінаючых, абяцаем усё тое між сабою зраўняць на бліжэйшым сойме па абранню гаспадара. Справядлівасці парадку такому моц надаём, які сабе каторае ваяводства супольна пастанавіла альбо яшчэ пастановіць у згодзе. Таксама і аб абароне патрэбнае замкаў пагранічных, хто-кольвек каму пэўны доўг запісаў і дабравольна згадзіўся сваім запісам адказваць перад замкавым судом, ці будзе гэта перад смерцю або ўжо пасля смерці караля, такі кожны паводле запісу свайго няхай звыклыя наступствы права церпіць.
А панове старастове будуць павінныя моцаю таго паспалітага абавязку без усякае валакіты паводле звычаю судзіць і разбіраць і паспяхова выконваць такія справы, акрамя тых ваяводстваў, каторыя сабе кшталт або звычай справядлівасці спаўнення асаблівы пастанавілі ў час бескаралеўя альбо яшчэ пастанавіць маюць. Запісы ўсялякія і наданні маёмасці вечныя перад кнігамі ўчыненыя і каторыя надалей будуць учынены падчас бескаралеўя супольным на тое канфэдэрацыі дазволам пастанаўляем, каб падчас бескаралеўя, пачаўшы з дня смерці караля, нікому ва ўчынках законных даўнасць земская не шкодзіла на будучае да справядлівасці яго. Таксама тыя, каторыя мелі ў час пэўны пазыкі грошай на мінулыя гады або год новы, або на які час ужо мінулы, — тыя ўсе будуць абавязаныя атрымаць свае грошы на першых судах, дасць Бог па абранні новага караля альбо на першае адкрыццё судовых кніг. Абяцаем таксама тое сабе, што на выбары караля прызначаныя едучы і на месцы будучы і да дому з’язджаючы, гвалту ніякага людзям і паміж сабой чыніць не будзем. Тыя ўсе рэчы абяцаем самі разам з нашчадкамі сваімі захоўваць няўхільна і трымаць пад вераю, годнасцю і сумленнем нашым. А хто б таму супраціўляўся і пакой ды парадак паспаліты псаваў, супраць такога ўсе паўстанем на яго парушэнні. А для лепшай пэўнасці ўсіх тых апісаных рэчаў прылажылі мы пячаткі свае да гэтага і рукамі ўласнымі падпісалі…
Пераклад з польскай мовы
Пытанні і заданні:
- Дакажыце, што акт Варшаўскай канфедэрацыі прадугледжваў свабоду веравызнання ў Рэчы Паспалітай.
- Чаму быў прыняты гэты дакумент?
- Успомніце, як вырашалася канфесійнае пытанне ў гэты час у іншых еўрапейскіх краінах (Францыі, Швецыі, Англіі, Швейцарыі).
- Чым з тэкста дакумента можна растлумачыць адсутнасць рэлігійных ганенняў у Рэчы Паспалітай?
[1] Варшаўская канфэдэрацыя 1573 г. [Электронны рэсурс]. Рэжым доступу: http://www.belreform.org/confed.php. Дата доступу 14.04.2020.
Помнікі права Беларусі XIV-XVI стст.: агульназемскія прывілеі і акты дзяржаўных уній. Мінск: БелНІДАС, 2015. С. 159-166